Trương Định – Dấu ấn vĩ đại trong lịch sử Việt Nam
Họ và tên: Trương Định (Trương Văn Định, Trương Công Định, Trương Thuận)
Năm sinh – Năm mất: 1820 – 1864
Quê quán: Xã Tịnh Khê, thành phố Quảng Ngãi, tỉnh Quảng Ngãi
Thời kỳ hoạt động: Thời nhà Nguyễn, thời kháng chiến chống Pháp
Danh hiệu: Anh hùng dân tộc, Tướng lĩnh, Bình Tây Đại Nguyên Soái
Trương Định – Dấu ấn vĩ đại trong lịch sử Việt Nam không chỉ là một danh xưng, mà còn là bản hùng ca về lòng yêu nước và ý chí kiên cường chống ngoại xâm của dân tộc. Giữa thế kỷ 19 đầy biến động, khi vận mệnh đất nước đứng trước bờ vực bị đô hộ, tên tuổi Trương Định đã nổi lên như một ngọn cờ tập hợp sức mạnh của nhân dân, thắp sáng niềm hy vọng và trở thành biểu tượng bất diệt của tinh thần kháng chiến. Ông không chỉ là một vị quan triều đình mà còn là một thủ lĩnh nghĩa quân, người đã dũng cảm đứng lên khi triều đình nhượng bộ, viết nên những trang sử oai hùng bằng chính máu xương và ý chí sắt đá của mình. Câu chuyện về Trương Định là minh chứng sống động cho khả năng bùng cháy mạnh mẽ của ý chí dân tộc khi đối mặt với hiểm nguy, là lời nhắc nhở về giá trị của độc lập và tự do, một bài học quý giá cho mọi thế hệ người Việt.
Dòng chảy lịch sử đầy biến động đã tạo nên hoàn cảnh đặc biệt, chứng kiến sự xuất hiện của Trương Định như một tất yếu, định hình nên những phẩm chất anh hùng của ông.
Bối cảnh xã hội Việt Nam giữa thế kỷ 19 là một bức tranh phức tạp, nơi sự suy yếu của triều đình Nguyễn ngày càng lộ rõ. Chính sách bế quan tỏa cảng, cùng với sự lạc hậu trong tư duy quản lý và quân sự, đã khiến đất nước trở nên yếu ớt trước sự dòm ngó của các thế lực phương Tây. Đặc biệt, thực dân Pháp với tham vọng xâm lược đã từng bước mở rộng ảnh hưởng, chèn ép và cuối cùng là tấn công trực diện vào các tỉnh Nam Kỳ. Sự nhu nhược của triều đình trước sức ép ngoại bang đã gây nên nỗi bất mãn sâu sắc trong lòng dân và các sĩ phu yêu nước. Họ nhận ra rằng, nếu không tự mình đứng lên, vận mệnh dân tộc sẽ bị định đoạt bởi kẻ thù, và đó là lúc những con người kiệt xuất như Trương Định được lịch sử gọi tên.
Trong bối cảnh ấy, tuổi trẻ và những bước đường đầu tiên của người anh hùng Trương Định đã được định hình. Sinh ra trong một gia đình võ quan tại Quảng Ngãi, ông được giáo dục tinh thần thượng võ và lòng yêu nước từ nhỏ. Lớn lên, Trương Định thi đỗ cử nhân võ và được bổ nhiệm làm phó quản cơ, rồi lãnh binh, trấn giữ các vùng đất ở Nam Kỳ. Kinh nghiệm thực tiễn trong quân ngũ cùng với sự am hiểu về địa hình, lòng dân đã giúp ông có một cái nhìn sâu sắc về tình hình đất nước và chuẩn bị cho vai trò lãnh đạo sau này. Ông không chỉ là một nhà binh dũng cảm mà còn là một người có tấm lòng vì dân, luôn trăn trở trước cảnh nước mất nhà tan, sẵn sàng gánh vác trách nhiệm bảo vệ giang sơn.
Hành động Trương Định đứng lên phát động cuộc khởi nghĩa đã trở thành một ngọn cờ kháng Pháp mạnh mẽ, thắp lên niềm tin cho toàn dân.
Từ một quan triều đình, Trương Định đã quyết định trở thành thủ lĩnh nghĩa quân, một bước ngoặt lịch sử đầy dũng cảm. Sau khi Pháp đánh chiếm Gia Định và ký Hòa ước Nhâm Tuất (1862), triều đình Nguyễn buộc phải nhượng ba tỉnh miền Đông Nam Kỳ cho Pháp. Mệnh lệnh bãi binh được ban ra, nhưng Trương Định cùng nhiều sĩ phu yêu nước và hàng vạn dân chúng không chấp nhận khuất phục. Ông tuyên bố “phản triều đình” nhưng “tận trung với dân”, giữ vững lời thề không đội trời chung với giặc. Dòng máu yêu nước sục sôi đã thôi thúc ông từ bỏ chức tước, tập hợp lực lượng, biến vùng đất Gò Công thành căn cứ địa kháng chiến kiên cường, bất chấp mọi hiểm nguy và áp lực từ cả hai phía.
Chiến thuật và tinh thần kháng chiến của nghĩa quân Trương Định thể hiện sự linh hoạt và ý chí quyết tử. Ông và các tướng lĩnh đã tổ chức quân đội một cách bài bản, xây dựng các đồn lũy, công xưởng chế tạo vũ khí đơn sơ nhưng hiệu quả. Nghĩa quân đã áp dụng chiến thuật du kích, tấn công bất ngờ vào các đồn bốt của địch, cắt đứt đường tiếp tế, gây thiệt hại nặng nề cho quân Pháp. Tinh thần của nghĩa quân Trương Định không chỉ nằm ở kỹ năng chiến đấu mà còn ở lòng dũng cảm, sự đồng lòng của toàn dân. Họ thà chịu đựng gian khổ, hy sinh chứ không chịu làm nô lệ, thể hiện một sức mạnh phi thường, xuất phát từ tình yêu quê hương đất nước cháy bỏng.
Phong trào khởi nghĩa dưới sự lãnh đạo của Trương Định đã ghi dấu những trận đánh và chiến công vang dội, làm nức lòng nhân dân.
Một trong những chiến công tiêu biểu là trận vây đồn Rạch Giá và những thắng lợi bước đầu đã làm cho quân Pháp phải khiếp sợ. Trương Định cùng các tướng sĩ đã tổ chức bao vây và tấn công nhiều đồn bốt của giặc, gây cho chúng nhiều tổn thất về người và của. Các chiến thắng này không chỉ làm suy yếu lực lượng địch mà còn củng cố niềm tin, động viên tinh thần của nhân dân khắp Nam Kỳ đứng lên hưởng ứng. Các vùng đất từ Gò Công đến Bến Tre, Vĩnh Long đều chứng kiến sự bùng nổ của các cuộc khởi nghĩa nhỏ lẻ, tạo thành một làn sóng kháng chiến rộng khắp, khiến Pháp phải đau đầu đối phó, không thể dập tắt dễ dàng.
Tuy nhiên, khó khăn và thử thách cũng liên tục bủa vây, đòi hỏi sự kiên cường của phong trào. Với vũ khí thô sơ, lực lượng còn hạn chế, nghĩa quân Trương Định phải đối mặt với một kẻ thù có trang bị hiện đại và quân số áp đảo. Triều đình nhà Nguyễn, dưới áp lực của Pháp, cũng tìm cách trấn áp nghĩa quân, khiến Trương Định phải chiến đấu trên hai mặt trận. Mặc dù vậy, tinh thần kiên cường của ông và nghĩa quân không hề nao núng. Họ vẫn giữ vững các căn cứ, tiếp tục gây khó khăn cho quân Pháp, chứng tỏ rằng ý chí của dân tộc là một sức mạnh không thể bị khuất phục bởi súng đạn hay bất kỳ mưu đồ chính trị nào.
Trương Định đã sống mãi trong lòng dân, nhưng lịch sử cũng chứa đựng những tiếc nuối về số phận của người anh hùng.
Uy tín và sự ảnh hưởng sâu rộng của Trương Định trong quần chúng là điều không thể phủ nhận. Ông được nhân dân tôn kính gọi là “Bình Tây Đại Nguyên Soái”, một danh hiệu tự phát từ tấm lòng yêu mến và tin tưởng của dân chúng, vượt lên trên mọi sắc phong của triều đình. Trương Định không chỉ là một vị tướng giỏi mà còn là một người lãnh đạo có đạo đức, luôn quan tâm đến đời sống của dân, khiến mọi người tình nguyện đi theo ông dù biết sẽ đối mặt với hiểm nguy. Tình cảm của nhân dân dành cho Trương Định là minh chứng rõ nhất cho sự chính nghĩa và sức hút của phong trào kháng chiến mà ông đứng đầu.
Thế nhưng, cái chết bi tráng của Trương Định đã để lại một sự tiếc nuối lớn cho lịch sử. Sau nhiều năm chiến đấu anh dũng, ông bị phản bội bởi Huỳnh Công Tấn, một tên phản tặc đã chỉ điểm căn cứ của ông cho quân Pháp. Vào ngày 20 tháng 8 năm 1864, quân Pháp bao vây căn cứ Gò Công. Trương Định đã chiến đấu đến hơi thở cuối cùng, không chịu để rơi vào tay giặc. Ông tuẫn tiết để giữ trọn khí tiết của một người anh hùng, để lại niềm tiếc thương vô hạn cho dân tộc. Sự hy sinh của ông là một mất mát to lớn nhưng đồng thời cũng là ngọn lửa tiếp tục thắp sáng tinh thần đấu tranh cho các thế hệ sau.
Di sản Trương Định vẫn còn đó, với giá trị trường tồn cùng thời gian, tiếp tục truyền cảm hứng cho nhiều thế hệ người Việt.
Ảnh hưởng đến các phong trào yêu nước sau này của Trương Định là rất sâu sắc. Dù phong trào của ông đã kết thúc, nhưng tấm gương kiên cường, bất khuất của Trương Định đã trở thành nguồn động lực mạnh mẽ cho các sĩ phu và nhân dân Việt Nam tiếp tục đứng lên chống thực dân Pháp. Từ phong trào Cần Vương đến các cuộc khởi nghĩa sau này, tinh thần không cam chịu làm nô lệ, quyết tâm bảo vệ độc lập dân tộc của Trương Định luôn được nhắc nhở và coi là một biểu tượng thiêng liêng, truyền cảm hứng cho những con người yêu nước dấn thân vì sự nghiệp chung.
Vị trí của Trương Định trong ký ức và văn hóa Việt Nam là không thể thay thế. Tên ông được đặt cho nhiều đường phố, trường học, di tích lịch sử trên khắp cả nước, đặc biệt là ở các tỉnh Nam Bộ, nơi ông đã chiến đấu và hy sinh. Các câu chuyện, bài hát, thơ ca về Trương Định vẫn được truyền tụng, ca ngợi lòng dũng cảm và tinh thần yêu nước của ông. Dấu ấn của Trương Định không chỉ là một phần của lịch sử mà còn là một phần của bản sắc văn hóa dân tộc, nhắc nhở chúng ta về trách nhiệm giữ gìn và phát huy truyền thống anh hùng của cha ông, một truyền thống luôn bừng cháy mỗi khi đất nước đứng trước thử thách.